Η Βραζιλία υιοθετεί της ψηφιακές πληρωμές γρηγορότερα από κάθε άλλη χώρα στον πλανήτη και δείχνει πως το fintech μπορεί να δώσει απαντήσεις στην πρόκληση του financial inclusion.
Μια μεγάλη χώρα της Λατινικής Αμερικής με ακόμα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα μπαίνει στο ραντάρ του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ ως παράδειγμα προς μίμηση. Η Βραζιλία αναδεικνύεται ως πρότυπο για τον τρόπο που η μαζική υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στο banking μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα αύξησης της οικονομικής συμπερίληψης και κατ’ επέκταση της καταπολέμησης της φτώχειας και της στροφής προς την ανάπτυξη από τα κάτω. Στην περίπτωση της Βραζιλίας οι ψηφιακές πληρωμές έκαναν το θαύμα. Για όλη την τελευταία δεκαετία υιοθετούνταν μαζικά από τον πληθυσμό, αυξάνοντας συχνά τον ανταγωνισμό ανάμεσα στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και ρίχνοντας τις τραπεζικές χρεώσεις. Με ρυθμό μάλιστα που έκανε πολλούς αναλυτές να μιλούν για μια «σιωπηλή επανάσταση» στην τραπεζική της χώρας. Αναπόφευκτα αυτό το ρεύμα στροφής προς την ψηφιακή τραπεζική, με την έλευση του Covid-19 απέκτησε πρωτοφανείς διαστάσεις.
Σε νούμερα αυτό ερμηνεύεται από το φαινόμενο 16 εκατομμύρια άνθρωποι να «μπήκαν» στο τραπεζικό σύστημα για πρώτη φορά, μόνο τα δύο τελευταία χρόνια. Αυτή η «μετανάστευση» προς την επικράτεια της ψηφιακής τραπεζικής, ανέβασε το συνολικό ποσοστό των εξυπηρετούμενων από digital banking στο 85% του πληθυσμού! Σύμφωνα με το World Trade Forum είναι ίσως η μεγαλύτερη αύξηση «τραπεζικού πληθυσμού» εδώ και δεκαετίες. Οι συνέπειες αυτής της μετακίνησης πληθυσμού όμως είναι εξίσου εντυπωσιακές, αφού δεν έφεραν απλώς περισσότερους ανθρώπους στην ψηφιακή τραπεζική. Έφεραν περισσότερους ανθρώπους στην τραπεζική για πρώτη φορά. Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στα όρια της επίσημης οικονομίας -ή έξω από αυτή- αλλά και ιδιώτες σε αντίστοιχη θέση μπήκαν μέσω του digital banking στην τραπεζική αλλά και την επίσημη οικονομία. Αυτό σήμανε αυτομάτως ριζικές αλλαγές. Πριν από όλα το προφανές είναι το πλήγμα στην παραοικονομία το οποίο σίγουρα θα γίνει τόσο θέμα αντιπαραθέσεων όσο και αντικείμενο κάποιας οικονομικής μελέτης στα επόμενα χρόνια.
Αλλά ταυτόχρονα και πέρα από το προφανές, ένα νέο ρεύμα χρήματος έγινε ορατό να ρέει προς την επίσημη οικονομία μέσω των τραπεζών. Μαζί με μια νέα εναλλακτική για τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, τα οποία σε μέρη όπως η Λατινική Αμερική είναι τόσο ευάλωτα όσο και διόλου ευκαταφρόνητα τόσο σε μέγεθος όσο και δυναμικές.
Digital Banking The Brazilian Way
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η κίνηση όπως εντοπίζει η ανάλυση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ξεκίνησε από μια συγκεκριμένη φιλοσοφία πίσω από το digital banking, που του έδινε υψηλή προτεραιότητα. Έτσι για παράδειγμα το κανονιστικό πλαίσιο που σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε υιοθέτησε την αρχή της αναλογικότητας στην αυστηρότητα των όρων ανάπτυξης των εφαρμογών ανάλογα με τα μεγέθη επιχειρήσεων ώστε να μην «πνίξει» το οικοσύστημα εν τη γενέσει του.
Οι περισσότερες κυβερνητικές πολιτικές ασφαλείας εξετάστηκαν προσεκτικά ώστε να μην υψώνουν τείχη που θα σταματούσαν τη διάχυση της ψηφιακής εξέλιξης προς τους μικρότερους και νεότερους οργανισμούς και από εκεί στον πληθυσμό. Υιοθετήθηκαν παράλληλα διεθνή στάνταρντς, εστιάζοντας εξαρχής στη δια-λειτουργικότητα και την εύκολη επικοινωνία μεταξύ συστημάτων, οργανισμών αλλά και χωρών. Και η κυβέρνηση έκανε ότι μπορεί για να βοηθήσει, ενθαρρύνοντας συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Έτσι προέκυψαν φαινόμενα όπως η περίπτωση της Nubank. Έχοντας ιδρυθεί στο Sao Paolo μόλις το 2013, η τράπεζα αυτή είναι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες ψηφιακής τραπεζικής στον κόσμο, προσφέροντας ψηφιακά τραπεζικά προϊόντα σε πάνω από 53 εκατομμύρια πελάτες. Το σημαντικότερο κατόρθωμα της όμως -και του γενικότερου νέο-τραπεζικού «κύματος» πίσω από αυτή- είναι ότι περίπου 5,6 εκατομμύρια από αυτούς τους πελάτες της -λίγο πάνω από ένα ολόκληρο 10%- δεν είχαν πριν από την εγγραφή τους στο σύστημά της, καμία πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα. Ψηφιακό ή αναλογικό. Σε πλήρη αντιστοιχία και στην ευρύτερη οικονομία χάρη στο digital banking υπολογίστηκε ότι το 80% των μικροσκοπικών επιχειρήσεων «του δρόμου» μπορούσε για πρώτη φορά να έχει -συχνά από φαβέλες που δεν είχαν κανένα παραδοσιακό τραπεζικό δίκτυο- πρόσβαση μέσω ενός κινητού σε τράπεζα. Και από εκεί στην επίσημη οικονομία.
Για να γίνει κάτι τέτοιο εφικτό βέβαια χρειάστηκε κάτι παραπάνω από μερικά έξυπνα και υπερλειτουργικά app. Οι περισσότεροι αναλυτές αναδεικνύουν σαν ισχυρότερο καταλύτη στην αντίδραση το Pix. Δημιουργημένο από την Κεντρική Τράπεζα της Βραζιλίας, το Pix είναι το σύστημα άμεσων ψηφιακών πληρωμών, που πρωτο-λανσαρίστηκε το 2020 και άμεσα επέτρεψε σε 40 εκατομμύρια Βραζιλιάνους να κάνουν την πρώτη τους τραπεζική πληρωμή. Προσοχή, όχι την πρώτη τους ψηφιακή πληρωμή, αλλά την πρώτη τους τραπεζική πληρωμή ανεξαρτήτως μέσου! Μέσα στα δύο πρώτα χρόνια οι χρήστες του έφτασαν τα 124 εκατομμύρια. Σύμφωνα μάλιστα με το Bank of International Settlements (BIS), το Pix είχε την ταχύτερη υιοθέτηση ανάμεσα σε όλα τα συστήματα άμεσων ηλεκτρονικών πληρωμών που παρακολουθεί το σύστημα BIS, σε όλο τον πλανήτη.
Αυτό όμως που προκύπτει ακόμα σημαντικότερο είναι ότι εξυπηρετώντας και τις πληρωμές των προγραμμάτων του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, όπως το CaDUnico και Bolsa Familia -ειδικά σε περιοχές χωρίς το απαραίτητο μέχρι πρόσφατα χρηματοπιστωτικό δίκτυο- διασυνδέει τράπεζες, κράτος, μικρές επιχειρήσεις και ανθρώπους που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικά εργαλεία, δίνοντας μοναδικές ιστορικά ευκαιρίες για ανάπτυξη από τα κάτω.