Η Ευρώπη οχυρώνεται απέναντι στο «ξέπλυμα» χρήματος

Η νέα, έκτη κατά σειρά, οδηγία που παρουσίασε η Επιτροπή το καλοκαίρι, αναβαθμίζοντας και συμπληρώνοντας τις προηγούμενες, συνεισφέρει σημαντικά στην παγκόσμια ασφάλεια και την ακεραιότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά τις μέσω «ξεπλύματος» προσπάθειες χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Στα τέλη του περασμένου Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια σημαντικά αναβαθμισμένη νέα Οδηγία προκειμένου να αντιμετωπίσει το οξυμμένο πρόβλημα «ξεπλύματος» χρήματος και χρηματοδότησης -μέσω αυτού- της τρομοκρατίας. Οι συζητήσεις που οδήγησαν στη νέα πρόταση είχαν ξεκινήσει το 2020, όμως τα «καμπανάκια» στις Βρυξέλλες τα είχε χτυπήσει πολύ νωρίτερα η FATF (Financial Action Task Force, διεθνής οργανισμός που ηγείται στον αγώνα κατά του «ξεπλύματος» χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας – περισσότερα γι’ αυτήν στη συνέχεια), με αφορμή τόσο την αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων εντός και εκτός Ευρώπης, όσο και τα αλλεπάλληλα οικονομικά σκάνδαλα, με την διακίνηση αρκετών δις δολαρίων από και προς περίεργους προορισμούς, μέσω της ηπείρου μας.

Στο σοβαρότερο από αυτά, που δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τον κύκλο του, η Danske Bank εξακολουθεί να ελέγχεται σε πολλές χώρες (ανάμεσά τους και στις ΗΠΑ) για ύποπτες συναλλαγές ύψους 200 δις $ μέσω του υποκαταστήματός στην Εσθονία, μεταξύ 2007 και 2015, που η ίδια παραδέχθηκε πως είχαν σχέση με «περιοχές υψηλού κινδύνου», ανάμεσά τους και τη Ρωσία. Κι άλλες τράπεζες, όπως η Swedbank και η SEB, παραδέχθηκαν επίσης τη συμμετοχή τους στο ίδιο κύκλωμα με αποτέλεσμα να τους επιβληθεί πρόστιμο περίπου 500 Μ$, ενώ πολλά στελέχη τους διώχθηκαν με αποφάσεις των αντίστοιχων ρυθμιστικών αρχών, οι οποίες το έφεραν βαρέως ότι όλα αυτά γίνονταν «κάτω από τη μύτη τους».

Στον απόηχο αυτών των εξελίξεων, από το 2019 και μετά η Επιτροπή πίεσε για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού φορέα Anti-Money-Laundering, με εξουσία να επεμβαίνει στις περιφερειακές ρυθμιστικές αρχές, αλλά και να επισημαίνει εγκαίρως τις «τρύπες» του συστήματος, που επιτρέπουν τέτοιες παρανομίες εκ μέρους μεγάλων και καλά οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, διεφθαρμένων ολιγαρχών και τρομοκρατικών δικτύων. Προφανώς, όλοι αυτοί κινούνται στον πραγματικό, αλλά και στον εικονικό κόσμο, «παίζοντας» με πολλαπλές τράπεζες, περίεργα jurisdictions και τρόπους πληρωμής, προπληρωμένες κάρτες, διατακτικές και άλλα «εργαλεία», ων ουκ έστιν αριθμός. Σύμφωνα με το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα, το «ξέπλυμα» χρήματος μέσα από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα κυμαίνεται από τα 800 εκατομμύρια ως και τα 2 τρις δολάρια σε ετήσια βάση…

Έχουν γνώσιν οι φύλακες;
Προφανώς έχουν και γι’ αυτό τον λόγο η φιλόδοξη πρόταση της 20ης Ιουλίου (αξίζει να αναφερθεί, για ιστορικούς λόγους, ότι η πρώτη Οδηγία για την αντιμετώπιση του «ξεπλύματος» χρήματος, παρουσιάσθηκε από την Επιτροπή το 1990) είναι δεόντως «πολυσυλλεκτική», ώστε να καλύπτει με τα μέτρα της τα νέα δεδομένα, όπως είναι η εμφάνιση των fintech, οι νέοι τρόποι πληρωμών, τα κρυπτονομίσματα κλπ. Συγκεκριμένα, η πρόταση ξεκινάει από τη δημιουργία μιας νέας, ισχυρής ευρωπαϊκής κεντρικής Αρχής, της Anti Money Laundering Authority – AMLA, η οποία θα έχει την εποπτεία όλων των σχετικών δράσεων, θα υποστηρίζει και θα συντονίζει τη συνεργασία ανάμεσα στις Financial Intelligence Units (FIUs) όλων των χωρών, με στόχο τη βελτίωση των δυνατοτήτων τους σε θέματα ανάλυσης και την ανάλογη στήριξη των υπηρεσιών εφαρμογής του νόμου, και επίσης θα παρακολουθεί αν ο ιδιωτικός τομέας εφαρμόζει σωστά και διαρκώς τους κανονισμούς.

Αυτοί οι κανονισμοί, βεβαίως, επικαιροποιούνται και περιλαμβάνουν άμεσα εφαρμοζόμενους κανόνες, πχ. σε θέματα due diligence και επικαρπιών, ενώ θεσμοθετείται και πανευρωπαϊκό όριο πληρωμών με μετρητά, στα 10.000 €. Η 6η Οδηγία, που έρχεται να συμπληρώσει την 5η και μέρος της παλαιότερης 4ης περιλαμβάνει με τη σειρά της στοιχεία τα οποία είναι αναγκαίο να συμπεριληφθούν στην εθνική νομοθεσία κάθε χώρας, καθώς ρυθμίζουν τους σχετικούς με τις εθνικές αρχές επιτήρησης και τις FIUs, σε κάθε χώρα. Τέλος, προτείνεται η αναθεώρηση του Κανονισμού 2015/847/EU, ώστε να είναι πλέον δυνατή η ιχνηλάτηση των μεταφορών κεφαλαίων και ιδιαίτερα κρυπτο-αξιών. Ειδικά σ’ ό,τι αφορά στο τελευταίο, προφανής στόχος της Επιτροπής είναι να ανακοπεί η ολοένα συχνότερη χρήση κρυπτονομισμάτων για «ξέπλυμα» χρήματος, μέσω ανώνυμων crypto-wallets.

Επίσης, προβλέπεται η -εκ προοιμίου, δύσκολη- δημιουργία ενός κοινού και εναρμονισμένου εγχειριδίου κανόνων, καθώς το κανονιστικό πλαίσιο θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα ακριβές, λεπτομερές, αλλά και ισορροπημένα ευέλικτο, ώστε να καλύπτει τις προφανώς διαφορετικές εθνικές προσεγγίσεις ανάμεσα στις χώρες-μέλη.

Θετικό το Ευρωκοινοβούλιο
Το συχνά επικριτικό απέναντι στις εισηγήσεις της Επιτροπής Ευρωκοινοβούλιο, ήταν στη μεγάλη του πλειοψηφία θετικό στη νέα πρόταση Οδηγίας, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια της κοινής συνεδρίασης των σχετικών υπο-επιτροπών του, την 1η Δεκεμβρίου, όπου η επικεφαλής της Μονάδας Οικονομικών Εγκλημάτων της Επιτροπής, Raluca Pruna, έκανε εκτενή παρουσίασή της.
Φυσικά, υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις και αιτήματα για διευκρινήσεις, όπως πχ. για την επιτυχία της αποκεντρωμένης εφαρμογής της Οδηγίας σε κάθε χώρα-μέλος, για τη στήριξη της νέας Αρχής με ικανοποιητικούς πόρους ώστε να επιτελέσει καλύτερα το έργο της, για τις κρυπτο-αξίες σε θέματα αγοράς γης, τα τυχόν προβλήματα σε θέματα διεθνούς συνεργασίας, τον καλύτερο συντονισμό και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής κλπ.

Ειδικά σ’ ό,τι αφορά στο τελευταίο, τα επόμενα βήματα της Οδηγίας προβλέπουν την σύντομη ολοκλήρωση της διαβούλευσης στο Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών, με την Επιτροπή να εκφράζει την αισιοδοξία της για νομοθετικές διαδικασίες – εξπρές, στις χώρες-μέλη, στη συνέχεια. Στόχος είναι η πλήρης ενεργοποίησή της ως το 2024, ώστε να ξεκινήσει αμέσως μετά η εποχή του ακόμα στενότερου ελέγχου.

Πάντως, κάποιοι από τους βασικούς «παίκτες» έχουν ήδη εγκαινιάσει σχετικές δράσεις.
Με κοινή ανακοίνωσή τους ήδη από τα μέσα Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ομοσπονδία (European Banking Federation), στην οποία ανήκουν 32 εθνικές Ενώσεις Τραπεζών (ανάμεσά τους και η ελληνική), και η εταιρία Πληροφορικής SAS ενημέρωσαν «κάθε ενδιαφερόμενο» -στην EBF ανήκουν σχεδόν 6000 τράπεζες, με 2,6 εκατομμύρια εργαζομένους- για την πρόθεσή τους να συμβάλουν στην προετοιμασία των στελεχών τους, σε παγκόσμιο μάλιστα επίπεδο, σχετικά με τις δρομολογούμενες αλλαγές στον χώρο του AML. Η επιμόρφωση θα ξεκινήσει με έναν κύκλο masterclasses, από τον Ιανουάριο του 2022, που θα εστιάζουν στα analytics και στις δυνατότητες τις οποίες παρέχουν πλέον AI και ML, για τον εντοπισμό ύποπτων συναλλαγών.

Σχολιάζοντας αυτή την εξέλιξη, ο CEO της EBF, Wim Mijs, υπογράμμισε ότι «οι ταχύτατες εξελίξεις στους χώρους των επιχειρήσεων και της τεχνολογίας, έχουν ξεπεράσει τις συμβατικές μεθόδους σε θέματα AML, επιβάλλοντας περισσότερο καινοτόμες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος. Το μέλλον του AML βρίσκεται στη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών και κοινών λύσεων που, στην πράξη, ενισχύουν την κρίση των ειδικών και αποκαλύπτουν την πλήρη εικόνα, όταν έχουμε να κάνουμε με πολύπλοκα εγκληματικά δίκτυα. Είμαστε βέβαιοι πως η συνεργασία μας με τη SAS θα συμβάλει στην προετοιμασία των μελών μας και της ευρύτερης τραπεζικής κοινότητας γι’ αυτή τη νέα πραγματικότητα».

Καλές οι ελληνικές επιδόσεις
Το θέμα του «ξεπλύματος» είναι, προφανώς, τεράστιο, και για την αντιμετώπισή του επιβάλλεται η συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα, σε παγκόσμιο επίπεδο. \Στα καθ’ ημάς, την ανάγκη στενότερης συνεργασίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών επεσήμανε, από την πλευρά της Πολιτείας, ο υφυπουργός Αρμόδιος για Θέματα Κρατικής Αρωγής & Αποκατάστασης από Φυσικές Καταστροφές, Χρήστος Τριαντόπουλος, μιλώντας στην εκδήλωση «FATF – Νέες τεχνολογίες και περιβάλλον: Προκλήσεις και προοπτικές», στο πλαίσιο της 85ης ΔΕΘ, τον Σεπτέμβριο.

Ο υφυπουργός -που από την προηγούμενη θέση του, του ΓΓ του υπουργείου Οικονομικών, ήταν επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στον διεθνή οργανισμό, αλλά έχει πλέον παραδώσει στον νέο ΓΓ, Νίκο Κουλοχέρη- τόνισε ότι «η Ελλάδα εφάρμοσε αρκετά μέτρα για να υποστηρίξει και να προάγει την αξιοποίηση της τεχνολογίας στον αγώνα κατά του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Παρ’ όλα αυτά, είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχουν ακόμα τομείς στους οποίους μπορούμε να εργαστούμε περισσότερο».

Ο πρόεδρος της FATF, Markus Pleyer, σχολίασε, επίσης, θετικά το έργο της ελληνικής πλευράς στην καταπολέμηση του «ξεπλύματος» χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας από το 2019 ως σήμερα, υπογραμμίζοντας: «Θα ήμουν χαρούμενος, αν τα άλλα κράτη είχαν το ίδιο καλό αποτέλεσμα που είχε η Ελλάδα».

Με το ίδιο, «φλέγον» θέμα ασχολήθηκε και το πρόσφατο (18/11) συνέδριο του ελληνικού παραρτήματος της ACFE (Association of Certified Fraud Examiners) που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, αφιερώνοντάς του μια ολόκληρη ενότητα. Συμμετείχαν εκπρόσωποι των μεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών κι είχε τον χαρακτηριστικό τίτλο «Χρηματοπιστωτικό σύστημα – Το μεγάλο οχυρό απέναντι στο Ξέπλυμα Χρήματος και τη Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας».

Συντονιστές ήταν δυο στελέχη της Deloitte Ελλάδας, οι Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης, Partner Financial Advisory (και μέλος του ΔΣ της ACFE Greece) και Βάλια Βαρζάκα, Senior Financial Crime Compliance Expert. Τους ζητήσαμε να μας σχολιάσουν τα αποτελέσματά της -κάτι που έκαναν με τη συνεργασία του συναδέλφου τους Γιώργου Τζιάρου, όλοι είναι μέλη του τμήματος Forensic, Financial Crimes & Disputes της εταιρίας- αλλά και να μας περιγράψουν τι κάνουν καθημερινά, στο πεδίο. Να τι μας είπαν.

Νέα εργαλεία ενάντια στο Οικονομικό Έγκλημα
Η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων για την ενίσχυση του πλαισίου πρόληψης, εντοπισμού και καταστολής του Οικονομικού Εγκλήματος μονοπώλησε τις ομιλίες του πρόσφατου συνεδρίου του ΑCFE Greece για το «Ξέπλυμα Χρήματος & Φορολογική Απάτη», που γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία.

Η δημιουργία μητρώου από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης «e-gov KYC» για την επαλήθευση των στοιχείων ταυτοποίησης των πελατών και τη διασύνδεσή του με τα συστήματα των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών αναγνωρίστηκε ως μία από τις εξελίξεις που επηρεάζουν γενικότερα την ελληνική αγορά. Σκοπός του είναι η βελτίωση της επικαιροποίησης των στοιχείων υφιστάμενων πελατών με ταχύτητα, ασφάλεια, εγκυρότητα, χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας για την προσκόμιση δικαιολογητικών. Αναμένεται περαιτέρω επέκταση της υπηρεσίας στα νομικά πρόσωπα και ανάπτυξη της διαλειτουργικότητας με άλλα μητρώα για διαβατήρια, άδειες διαμονής αλλοδαπών και το ΓΕΜΗ, ωστόσο σίγουρα αποτελεί πάρα πολύ σημαντικό βήμα από τους κρατικούς φορείς προς τη σωστή κατεύθυνση.

Όμως, σε ένα θέμα όπως το «ξέπλυμα» χρήματος, μεγάλη βαρύτητα έχουν πάντα οι εξελίξεις που προέρχονται από τον χρηματοπιστωτικό τομέα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα εργαλεία που χρησιμοποιεί και οι προκλήσεις που αυτός αντιμετωπίζει απέναντι στο Οικονομικό Έγκλημα, παρότι χαρακτηρίζεται από ένα ώριμο κανονιστικό πλαίσιο.

Η χρήση σύγχρονων και πολλές φορές σύνθετων τεχνολογικών εργαλείων κρίνεται απαραίτητη για τη δημιουργία αποτελεσματικού πλαισίου αντιμετώπισης και την περαιτέρω ενίσχυσή του. Μερικές από τις τεχνολογικές λύσεις στις οποίες οφείλεται ειδική αναφορά σχετίζονται με το Digital Onboarding και το Advanced Transaction Monitoring μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης.

Συγκεκριμένα, το Digital Onboarding αναμένεται να βελτιώσει το customer experience & journey και να προσφέρει δυνατότητες πιστοποίησης και επαλήθευσης της ταυτότητας των νέων πελατών χωρίς φυσική παρουσία (μέσω τηλεφώνου, διαδικτύου κλπ). Αφορά μια τεχνολογική λύση με διττό όφελος, καθώς ο πελάτης θα μπορεί να ανοίγει λογαριασμό χωρίς φυσική παρουσία, ενώ ταυτόχρονα θα γίνεται ταχύτερα και ασφαλέστερα η διαχείριση των κινδύνων που απορρέουν από αυτές τις περιπτώσεις.

Με τη χρήση ΑΙ και ML
Αντίστοιχα, η χρήση τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης αποτελεί έναν πιο αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο διαρκούς παρακολούθησης συναλλαγών, για τον περιορισμό εσφαλμένων ειδοποιήσεων. Σε αρκετά πιστωτικά ιδρύματα του εξωτερικού ακολουθούνται αντίστοιχες πρακτικές σχετικά με την παρακολούθηση των συναλλαγών. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα χωρών, όπως η Σιγκαπούρη και η Ολλανδία, όπου έχει ήδη επιτευχθεί κάποια συνέργεια των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στην υλοποίηση τεχνολογικών λύσεων transaction monitoring με δυνατότητα information sharing, για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση και τον εντοπισμό πιθανών ύποπτων συναλλαγών.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό το γεγονός ότι πραγματοποιούνται συζητήσεις και ενέργειες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του Οικονομικού Εγκλήματος σε όλους του τομείς του επιχειρείν. Πρόκειται για παγκόσμιο πρόβλημα με τεράστιες διαστάσεις και επίδραση στην καθημερινότητα όλων μας. Τρισεκατομμύρια δολάρια χάνονται ετησίως σ’ όλο τον κόσμο από πράξεις οικονομικού εγκλήματος και είναι ιδιαίτερα ευοίωνο ότι όλοι οι τομείς δραστηριοτήτων παραμένουν σε εγρήγορση για την αντιμετώπισή του. Στην Deloitte πιστεύουμε ότι η χρήση προηγμένων τεχνολογικών λύσεων αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους στην αντιμετώπιση του Οικονομικού Εγκλήματος. Συνεργαζόμαστε καθημερινά με τους πελάτες μας για να εφαρμόσουμε τεχνολογικές λύσεις σε περιοχές όπως η διαχείριση κινδύνων Οικονομικού Εγκλήματος (Ξέπλυμα Χρήματος, Απάτη, Δωροδοκία, Διαφθορά, κτλ.), οι διαδικασίες δέουσας επιμέλειας (Due Diligence), η παρακολούθηση λιστών κυρώσεων (Sanctions), και ο εντοπισμός ύποπτων συναλλαγών. Οι υπηρεσίες και οι λύσεις μας εστιάζουν στην ενίσχυση του πλαισίου αντιμετώπισης Οικονομικού Εγκλήματος του εκάστοτε πελάτη και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των αντίστοιχων ενεργειών. Προσεγγίζουμε την κάθε περίπτωση λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο πελάτης δεν είναι μια απομονωμένη οντότητα (Silo Approach), αλλά μέρος του συνολικού οικοσυστήματος αντιμετώπισης του Οικονομικού Εγκλήματος.

Όλα ανάγονται στην ηθική…
«Για εμάς, ως ACFE, έχει τεράστια σημασία η πρόληψη του φαινομένου, ως προς την ανάπτυξη και εφαρμογή αναλυτικών και αποτελεσματικών προγραμμάτων AML εκ μέρους των εταιριών», τόνισε, μιλώντας στο Digital Finance, ο πρόεδρος του ACFE Greece, Χαράλαμπος Ξύδης «Που σημαίνει να έχεις συγκεκριμένη πολιτική σ’ αυτό το θέμα, να έχεις αναγνώριση των κινδύνων σου, να εφαρμόζεις ελέγχους με κατάλληλα εργαλεία, να πραγματοποιείς συνεχή και αποτελεσματική εκπαίδευση του προσωπικού σου σ’ αυτά τα ζητήματα…

Όλα αυτά -μαζί με κάποιες άλλες θέσεις της εταιρίας, πχ. σε θέματα δωροδοκιών, σύγκρουσης συμφερόντων, χειραγώγησης, αθέμιτου ανταγωνισμού κλπ.- έχουν σχέση μεταξύ τους, είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Σε σοβαρές εταιρίες, που θέλουν να προστατεύσουν τον εαυτό τους και δεν έχουν τους κανονισμούς ξεχασμένους σε ένα συρτάρι, απλώς για να υπάρχουν, αυτά πρέπει να αποτελούν μέρος ενός ολοκληρωμένου προγράμματος εταιρικής κανονιστικής συμμόρφωσης, ειδικά στο ethics τμήμα του, στην εταιρική ηθική.

Κι όλα εντάσσονται, τελικά, κάτω από την ομπρέλα καλών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης, η οποία στοχεύει στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας ηθικής και ακεραιότητας. Αυτό πρέπει να το αντιληφθούν όλοι οι εργαζόμενοι και η εταιρία να λειτουργεί και να απολαμβάνει όλα τα σχετικά προνόμια, προτερήματα και πλεονεκτήματα, προστατεύοντας τα συμφέροντα και τις αξίες της, σε βάθος χρόνου»