Το Χρηματιστήριο Αθηνών πρόσφατα διέθεσε στις εισηγμένες εταιρείες το νέο δείκτη ESG. Μια σημαντική πρωτοβουλία η οποία χρήζει περαιτέρω βελτίωσης σε επιμέρους θέματα και εισάγει την ελληνική αγορά στην παγκόσμια «αρένα» του ESG investing.

Τα κριτήρια ESG – τα θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης – είναι πλέον στην κορυφή των θεμάτων που μπορούν να επηρεάσουν την μακροχρόνια δημιουργία αξίας μιας επιχείρησης. Η αποτύπωση, με τρόπο κοινά αποδεκτό, της επίδοσης μιας εταιρείας στα συγκεκριμένα κριτήρια υποδηλώνει την ικανότητα της να παράγει αξία, να διαμορφώνει αποτελεσματική στρατηγική, και να διασφαλίζει την εύρυθμη μακροχρόνια λειτουργία της.

Οι επενδυτές, και ο ευρύτερος κύκλος των οικονομικών συμμέτοχων μιας εταιρείας, χρησιμοποιούν τις ESG πληροφορίες για να αξιολογήσουν την ανθεκτικότητα και ετοιμότητά της έναντι των αλλαγών στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Σε αυτή τη διαδικασία είναι ύψιστης σημασίας να μπορούν οι εταιρείες να αναγνωρίζουν και να ιεραρχούν τα επιμέρους θέματα ESG που είναι τα πλέον σημαντικά για την λειτουργία της, αλλά για τον κλάδο της. Εξίσου σημαντικό είναι να μπορούν στη συνέχεια οι εταιρείες να δημοσιοποιούν το πώς επηρεάζουν και επηρεάζονται από αυτά. Η επιρροή αυτή συνδέεται με το επίπεδο εταιρικής επίδοσης, καθώς και το επίπεδο εφαρμογής της στρατηγικής τους.

Πρωτοβουλίες για εισηγμένες εταιρείες
Σε παγκόσμιο θεσμικό επίπεδο, έχουν διαμορφωθεί πρωτοβουλίες για να παρέχουν στις εταιρείες, κυρίως τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο, καθοδήγηση ως προς το εύρος και την ποιότητα των δημοσιευμένων πληροφοριών. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) έχει δημιουργήσει την πρωτοβουλία Sustainable Stock Exchanges (SSE) με σκοπό να ενώσει τις δυνάμεις των Χρηματιστηρίων για την προώθηση της καλής διακυβέρνησης και των βιώσιμων εταιρικών πρακτικών, ενώ παράλληλα να ενθαρρύνει τη δημοσιοποίηση στοιχείων ESG. Το Χρηματιστήριο Αθηνών εντάχθηκε στην πρωτοβουλία αυτή το 2018, και ένα χρόνο αργότερα προχώρησε στη κυκλοφορία του «Οδηγού Δημοσιοποίησης Πληροφοριών ESG» ώστε να παρέχει ένα κοινό πλαίσιο, σε συνδυασμό με άλλα παγκοσμίως αποδεκτά πρότυπα – όπως τα GRI Standards και τα SASB Standards – στις εισηγμένες εταιρείες για την δημοσιοποίηση πληροφοριών ESG.

Παγκόσμια εικόνα
Συνολικά υπάρχουν 61 Χρηματιστήρια που έχουν εκδώσει παρόμοιους οδηγούς. Η αρχή είχε γίνει στην Κίνα το 2006 (στο Χρηματιστήριο της Σεντσέν με την έκδοση Οδηγιών Κοινωνικής Υπευθυνότητας) και το 2008 (στο Χρηματιστήριο της Σανγκάης με την έκδοση Οδηγιών για την Δημοσιοποίηση Περιβαλλοντικών Πληροφοριών). Αυτοί οι δύο οδηγοί, μαζί με τον αντίστοιχο της Ινδονησίας, είναι οι μόνοι από τους 61 που δεν κάνουν αναφορά σε κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο. Όλοι οι υπόλοιποι Οδηγοί περιλαμβάνουν ένα ή και περισσότερα πρότυπα, εκ των οποίων τα πλέον διαδεδομένα είναι τα πρότυπα του GRI (GRI Standards) σε ποσοστό 95%, του SASB (Sustainability Standards Accounting Board) σε ποσοστό 78%, του IIRC (Integrated Reporting Framework) σε ποσοστό 75%, το CDP (Carbon Disclosure Project) σε ποσοστό 67%, το TCFD (Task-Force on Climate Related Financial Disclosures) σε ποσοστό 57%, και το CDSB (Climate Disclosure Standards Board) σε ποσοστό 30%. Ο Οδηγός του Χρηματιστηρίου Αθηνών ακολουθεί αυτές τις πρακτικές και όχι μόνο αναφέρεται, αλλά συνδέει και τις διατάξεις του, με όλα αυτά τα πρότυπα, εκτός του CDSB.

Η σύνθεση του δείκτη ESG του Χρηματιστηρίου Αθηνών
O Οδηγός αυτός ήταν ένα πρώτο στάδιο για το Χρηματιστήριο Αθηνών. Στη συνέχεια το Χρηματιστήριο Αθηνών, σε συνεργασία με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών, ανέθεσαν στο Εργαστήριο Επενδυτικών Εφαρμογών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την διενέργεια έρευνας, με την εμπλοκή των ίδιων των εταιρειών μέσω ερωτηματολογίου για τις ESG δράσεις τους, του βαθμού δημοσιοποίησης και ενσωμάτωσης στοιχείων ESG που συνδέονται με τις απαιτήσεις του Οδηγού του ΧΑΑ. Η μελέτη κατέληξε στην δημιουργία ενός συστήματος ESG αξιολόγησης και βαθμολόγησης (ESG Scoring) των εταιρειών, ενώ τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν η δημιουργία του νέου δείκτη με ονομασία «Δείκτης ATHEX ESG (ATHENS ESG Index)». Ο μέγιστος αριθμός εταιρειών που μπορούν να συμμετέχουν στον δείκτη είναι 60 και η επιλογή γίνεται βάση τριών κριτηρίων, α) εταιρείες που είναι εισηγμένες την Κύρια Αγορά του ΧΑ, β) την ελάχιστη Ευρεία Διασπορά (free float) μεγαλύτερη από 15%, και γ) να έχουν βαθμολογία ESG μεγαλύτερη ή ίση από 0.30. Η τελική κατάταξη γίνεται βάση της τελικής βαθμολογίας ESG της κάθε εταιρείας, ενώ παράλληλα η κεφαλαιοποίηση κάθε εταιρείας σταθμίζεται με έναν συντελεστή που προκύπτει από το γινόμενο του συντελεστή ευρείας διασποράς με την ESG βαθμολογία. Το μέγιστό ποσοστό συμμετοχής κάθε συμμετέχουσας στο δείκτη ανέρχεται στο 10% της αξίας του χαρτοφυλακίου του δείκτη. Το επόμενο διάστημα αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον να δοθούν στη δημοσιότητα περισσότερες πληροφορίες ως προς τον τρόπο υπολογισμού της ESG βαθμολογίας.

Η αρχική σύνθεση του δείκτη, με τη συμμετοχή 35 εταιρειών, ανακοινώθηκε στις 2 Αυγούστου 2021, ενώ η αναθεώρηση του δείκτη θα είναι ετήσια, με πρώτη αναθεώρηση τον Νοέμβριο του 2021 με βάση τα στοιχεία που θα έχουν δημοσιοποιήσει οι εταιρείες για την ESG επίδοση και στρατηγική τους κατά το 2020. Η τιμή έναρξης ήταν 1000 μονάδες και ο πρώτος μήνας λειτουργίας του δείκτη έκλεισε με κέρδη 4.1%.

Αξιολόγηση ESG επιδόσεων
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές εταιρείες αξιολογούνται από διεθνείς πλατφόρμες αξιολόγησης με αυξανόμενο ρυθμό. Μόλις το τελευταίο έτος, ο αριθμός των ελληνικών εταιρειών που έχουν παρουσία σε πλατφόρμες όπως το MSCI, το Sustainalytics, και το CDP αυξήθηκε κατά 90% σε σχέση με το 2019-2020 (σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Αειφορίας). Η πλειοψηφία των εταιρειών που αξιολογείται από αυτές τις πλατφόρμες ανήκουν στον Δείκτη του Χ.Α.. Παράλληλα, έχει εντοπιστεί ένα σημαντικό κενό στο γεγονός ότι μόλις ένα 29% των εταιρειών αυτών προχώρησαν το 2019 στην έκδοση αυτόνομης έκθεσης ESG (ή Έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης). Είναι δεδομένο ότι ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί καθώς η ανάγκη παροχής στοχευμένης και εύκολα ανιχνεύσιμης πληροφόρησης γίνεται αντιληπτή από περισσότερες εταιρείες. Εξίσου σημαντικό είναι η δημοσιοποίηση αυτή να γίνεται βάση συγκεκριμένων προτύπων (όπως το GRI και το SASB) για να διασφαλίζεται η αξιοπιστία και η συγκρισιμότητα των πληροφοριών. Η πλειοψηφία των ESG Scores βασίζεται στην ανάλυση και ποσοτικοποίηση των δημοσίως διαθέσιμων πληροφοριών, οπότε γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η παροχή αξιόπιστων πληροφοριών είναι ύψιστης σημασίας. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν μια σειρά θεμάτων, που ορίζονται από τις παγκόσμιες και τοπικές τάσεις και ανάγκες όπως προκύπτουν από τις νομοθετικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις και πιέσεις.

Ο κάθε πυλώνας του ESG αποτελείται από συγκεκριμένα θέματα, τα οποία η κάθε εταιρεία πρέπει να αξιολογήσει ώστε να αναγνωρίσει ποια είναι τα πλέον σημαντικά Ο πυλώνας του περιβάλλοντος (E) περιλαμβάνει την κλιματική αλλαγή και τον βαθμό που η κάθε εταιρεία έχει αναγνωρίσει τα ρίσκα και τις ευκαιρίες που θα αντιμετωπίσει στο μέλλον, την αύξηση της ενεργειακής της αποδοτικότητας και την ταυτόχρονη μείωση του ανθρακικού της αποτυπώματος, καθώς και την χρήση φυσικών πόρων και την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων στο πλαίσιο μιας στρατηγικής κυκλικής οικονομίας, Ο πυλώνας της κοινωνίας (S) περιλαμβάνει εργασιακά θέματα, όπως η υγεία και ασφάλεια, ο σεβασμός της διαφορετικότητας, η εκπαίδευση και εξέλιξη των εργαζομένων, θέματα που σχετίζονται με τις τοπικές κοινωνίες, καθώς και θέματα που αφορούν τα παρεχόμενα προϊόντα και υπηρεσίες και τις σχέσεις με τους πελάτες και τους προμηθευτές. Τέλος, ο πυλώνας της διακυβέρνησης (G), που με τα σημερινά δεδομένα είναι αυτός στον οποίο υστερούν περισσότερο οι ελληνικές εταιρείες, απαιτεί από τις εταιρείες τη δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με την σύνθεση του Δ.Σ., τις πολιτικές αμοιβών του, την εμπλοκή του στην χάραξη στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης.

Επόμενα βήματα
Στο πλαίσιο της ραγδαίας αύξησης της σημασίας των κριτηρίων ESG, πρέπει να τονιστεί ότι η συμμόρφωση με αυτά τα κριτήρια και τα σχετικά πρότυπα και οδηγίες δεν αρκεί να είναι ασκήσεις επί χάρτου. Θα πρέπει να συνοδεύονται από συγκεκριμένη και στοχευμένη στρατηγική που α) να υποστηρίζει την εταιρική στρατηγική, β) να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και ανησυχίες των ενδιαφερόμενων μερών της κάθε εταιρείας, γ) να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση των πλέον σοβαρών ρίσκων και προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει μελλοντικά η εταιρεία, όπως η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας, και δ) να ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις και προκλήσεις, είτε νομοθετικές, είτε από την αγορά, μέσω της εφαρμογής καινοτόμων τεχνολογιών και λύσεων. Ο συνδυασμός αυτών το παραμέτρων θα οδηγήσει στην ανάπτυξης της εταιρείας, και παράλληλα στην δημιουργία κοινής αξίας για όλους τους μετόχους/συνεργάτες της.

*Ο Γιώργος Μαρκεζίνης είναι Επικεφαλής Υπηρεσιών Βιώσιμης Ανάπτυξης & ESG, Παρατηρητηρίου Εκθέσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ESG), Κέντρο Αειφορίας (CSE)