Το τέλος του LIBOR πλησιάζει -η 31 Δεκεμβρίου δεν είναι πλέον καθόλου μακριά- και σε πολλά γραφεία τραπεζών και όχι μόνο, οι προετοιμασίες για την επόμενη ημέρα εντείνονται. Πολύ περισσότερο αν μένουν ακόμα πολλά να γίνουν σε ιδρύματα και οργανισμούς, για να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση σε μια διάδοχο κατάσταση. Όμως, η ολοκλήρωση της εποχής του LIBOR, που η διάρκειά της έφτασε τα 35 χρόνια (ξεκίνησε το 1986, αλλά δέχθηκε πολλές βελτιώσεις έκτοτε) δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Ήδη από τον Ιούνιο του 2017, η Αρχή Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου, η πασίγνωστη Financial Conduct Authority, είχε ανακοινώσει πως στα τέλη του 2021 θα ανακληθεί οποιαδήποτε υποχρέωση εκ μέρους των τραπεζών που διατηρούν επιτόκια με βάση το LIBOR, να υποβάλουν δεδομένα.

Η κάλυψη μιας ανάγκης
Το LIBOR «γεννήθηκε» για να καλύψει μια πραγματική ανάγκη, αυτή της διακύμανσης του επιτοκίου στη διάρκεια ακόμα και της ίδιας ημέρας, που αποτελεί μέγα πρόβλημα στη σύναψη δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο – αυτά με σταθερό, προφανώς δεν χρειάζονται τις υπηρεσίες του. Στο κυμαινόμενο, οι δυο παράγοντές του είναι το περιθώριο (spread ή margin), που παραμένει σταθερό, και το επιτόκιο (ουσιαστικά το κόστος της) με το οποίο η τράπεζα δανείζεται από τη διατραπεζική αγορά το ποσό του δανείου, για να το χορηγήσει στον πελάτη της – αυτό μετακυλίεται στον αποδέκτη. Για να αντιμετωπιστούν, όμως, εν δυνάμει φαινόμενα κερδοσκοπίας, είναι απαραίτητος ένας μηχανισμός -όπως το LIBOR- που θα διασφαλίζει με αντικειμενικότητα, αξιοπιστία και διαφάνεια τη σωστή τιμή αυτού του επιτοκίου. Το LIBOR είναι ο μέσος όρος του επιτοκίου με το οποίο γίνονται οι αλληλο-δανεισμοί μεταξύ των μεγάλων τραπεζών, στην κραταιά Χρηματαγορά του Λονδίνου. Ο σχετικός μηχανισμός καλύπτει πέντε νομίσματα (αμερικανικό δολάριο, ευρώ, βρετανική λίρα, ιαπωνικό γιέν και ελβετικό φράγκο) και επτά χρονικές περιόδους: μια ημέρα (ή σωστότερα, μια νύκτα – overnight), μια εβδομάδα και ένας, δυο, τρεις, έξι και 12 μήνες. Μιλάμε, επομένως, για 35 συνδυασμούς, άρα 35 διαφορετικά επιτόκια, που διαμορφώνονται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, με ώρα αναφοράς τις 11 πμ. Στη διαμόρφωση του δείκτη συμμετέχουν 16 μεγάλες και γνωστές τράπεζες όπως οι Bank of America, Barclays, Citibank, Deutsche Bank, JPMorgan Chase, UBS, κλπ.

Ο πειρασμός και η σπουδαιότητα
Καθημερινά, συναλλαγές δισεκατομμυρίων επηρεάζονται από αυτό το επιτόκιο αναφοράς, ανάμεσά τους προσωπικά και επιχειρηματικά δάνεια, προθεσμιακές καταθέσεις, ομόλογα και παράγωγα. Το LIBOR και τα άλλα επιτόκια αναφοράς (όπως το EONIA, το EURIBOR και το €STR) αποτελούν, επίσης, σημαντικά στοιχεία πληροφόρησης για τις Κεντρικές Τράπεζες. Η ΕΚΤ, για παράδειγμα, έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει στα επιτόκια αναφοράς, στο πλαίσιο της αποστολής της για τη διατήρηση σταθερών τιμών στη ζώνη του ευρώ, εξηγώντας πως «αν το επιτόκιο αναφοράς αποτυπώνει σωστά τα επιτόκια με τα οποία οι τράπεζες χορηγούν και λαμβάνουν δάνεια, αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών και τη διαθεσιμότητα χρήματος στη ζώνη του ευρώ. Μπορεί, επίσης, να επηρεάσει τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής: αν γνωρίζουμε πόσο εύκολο είναι για τις τράπεζες να έχουν πρόσβαση σε χρήμα, μπορούμε να υπολογίσουμε πόσο γρήγορα αυτές θα είναι σε θέση να μετατρέψουν τα χρήματα σε δάνεια και να τα χορηγήσουν σε άτομα και επιχειρήσεις. Εν τέλει, όλα αυτά είναι παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα τιμών».

Η επόμενη ημέρα
Το ICE Benchmark Administration (IBA), ο οργανισμός που «τρέχει» όλον αυτόν τον μηχανισμό, έχει ορίσει ως καταληκτική ημερομηνία την 31η Δεκεμβρίου 2021 – από την 1η του νέου έτους, τα LIBOR για τα τέσσερα από τα πέντε νομίσματα (το USD LIBOR για το αμερικανικό δολάριο έχει πάρει παράταση ως τον Ιούνιο του 2023) θα πάψουν να δημοσιεύονται. Τη θέση τους θα πάρουν εναλλακτικές λύσεις, ανά χώρα και περιοχή. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη ξεκινήσει τη δημοσίευση των δικών της επιτοκίων αναφοράς, των Euro Short-Term Rates (ESTER), ενώ για όλα τα νομίσματα προτιμώνται εναλλακτικά risk-free rates (RfRs), που σταδιακά θα βρουν κι αυτά τη θέση τους στην τραπεζική καθημερινότητα.

Πάντως, η αρθρογραφία είναι ήδη πλούσια, με πολλούς από τους συγγραφείς να εφιστούν την προσοχή όχι μόνο των τραπεζών (οι οποίες, έτσι κι αλλιώς, επηρεάζονται πρώτες), αλλά και των κάθε λογής επιχειρήσεων και οργανισμών, που είτε έχουν λάβει δάνεια είτε έχουν εμπλοκή σε άλλες συναλλαγές με κυμαινόμενο επιτόκιο, για τις καίριες αλλαγές που θα φέρει ο ερχομός του νέου χρόνου. Οι εκκλήσεις για εγρήγορση δίνουν και παίρνουν, με τα «SOS» της ύστατης στιγμής να περιλαμβάνουν ανάλυση της έκθεσής τους στο LIBOR, διαπραγμάτευση με τον χρηματοοικονομικό εταίρο και λήψη απόφασης για τη διάδοχο κατάσταση του LIBOR και, τέλος, απόλυτη διαφάνεια και ομοφωνία όλων των εμπλεκομένων εντός και εκτός της επιχείρησης ή του οργανισμού, ως προς την πορεία που θα ακολουθηθεί για τη μετάβαση στη νέα πραγματικότητα, ώστε αυτή να υλοποιηθεί ομαλά και χωρίς κινδύνους.


Η άποψη της ΓΓ της ΕΕΤ για το LIBOR
Τον Μάρτιο 2021, η αρμόδια αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου (FCA) έλαβε την απόφαση να θέσει τέλος στη δημοσίευση του δείκτη αναφοράς LIBOR, στην πλειοψηφία των νομισμάτων, έως τις 31.12.2021 (πλην του δολαρίου που θα σταματήσει τον Ιούνιο του 2023). Στο πλαίσιο αυτό και προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο αντίκτυπος στις χρηματοπιστωτικές αγορές από την κατάργηση του LIBOR, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της εξουσιοδότησης των νέων διατάξεων του Benchmark Regulation (άρθρο 23β) και της δυνατότητας να αντικαθιστά τους λεγόμενους «δείκτες αναφοράς κρίσιμης σημασίας», καθώς και τους δείκτες αναφοράς τρίτων χωρών, προέβη στην υιοθέτηση νομοθετικών προτάσεων για την ομαλή μετάβαση στο νέο καθεστώς. Οι συμμετέχοντες στην αγορά, μεταξύ των οποίων και οι ελληνικές τράπεζες, κλήθηκαν από τα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και τις εποπτικές αρχές της ΕΕ να μειώσουν σημαντικά τη χρήση των επιτοκίων που βασίζονται στο LIBOR και να ορίσουν εναλλακτικά επιτόκια σε όλες τις συμβάσεις που αναφέρονται σε αυτό.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θεωρεί ότι η πρωτοβουλία της ΕΕ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Πράγματι, η πρόταση μιας ολοκληρωμένης λύσης για τη διακοπή των εκδόσεων του LIBOR (π.χ. USD LIBOR, CHF LIBOR, JPY LIBOR) η οποία ευθυγραμμίζεται με τις συστάσεις και τις λύσεις που υιοθετήθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και άλλες αρμόδιες αρχές και Κεντρικές Τράπεζες τρίτων χωρών, διασφαλίζει την απρόσκοπτη μετάβαση σε υποκατάστατους δείκτες αναφοράς, την προστασία των καταναλωτών, τη σταθερότητα των αγορών και την ασφάλεια δικαίου στις συμβάσεις. Εφόσον δε υπάρχει γενικότερη κατεύθυνση, δεν αναμένονται επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία.