O James Pomeroy, Global Economist της HSBC, μιλά στο Digital Finance για το πώς άλλαξαν οι πληρωμές σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της πανδημίας και γιατί τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών θα γίνουν τα κυρίαρχα μέσα πληρωμών τα επόμενα χρόνια.

Ηκουβέντα μας με τον James Pomeroy ξεκίνησε με αφορμή ένα άρθρο του σε ασιατική εφημερίδα σχετικά με το ψηφιακό νόμισμα της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας, όπου λίγο έως πολύ υποστήριζε ότι σε μερικά χρόνια από τώρα οι πληρωμές θα εξαφανίσουν μετρητά, κάρτες και mobile banking. Ο Pomeroy, εργάζεται στην HSBC, μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες παγκοσμίως, και η έρευνα του για τις ψηφιακές πληρωμές δε σταματά ποτέ. Με βαθιά γνώση γύρω από τις τεχνολογίες που περικλείουν τις τραπεζικές πληρωμές, οι προβλέψεις του για συνολική επικράτηση των CBDCs φαίνεται ότι είναι βάσιμες.

Η πανδημία επιτάχυνε την ψηφιοποίηση των πληρωμών. Τουλάχιστον στην Ελλάδα, όπου ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι λίγο πιο αργός η μετακίνηση σε ένα αμιγώς ψηφιακό περιβάλλον φάνηκε λίγο βεβιασμένη. Αναρωτιέμαι λοιπόν, αν αυτή η επιτάχυνση δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα έλυσε, σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες και τα ρίσκα.

Αυτό που έχουμε δει να γίνεται σε όλον τον κόσμο, ως αποτέλεσμα της πανδημίας, είναι ότι τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι καταναλωτές γίνονται εν μία νυκτί πολύ πιο προσεκτικοί στη λήψη πληρωμών με μετρητά λόγω του φόβου της μετάδοσης του Covid-19. Αυτό ππιστεύουμε ότι είναι η αρχή ενός κρίσιμου σημείου – όταν οι επιχειρήσεις αρχίσουν να δέχονται λιγότερες πληρωμές σε μετρητά, το οριακό κόστος αυτών των πληρωμών συνεχώς αυξάνεται εξαιτίας του αριθμού των προκαθορισμένων κόστων. Σκεφτείτε την καταμέτρηση, την αποθήκευση και την ασφάλεια των μετρητών – είτε μιλάμε για 100 ευρώ είτε για 10000, το κόστος δεν διαφέρει.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις να μην επιλέξουν να δέχονται πληρωμές με μετρητά, ως εκ τούτου οι άνθρωποι θα έχουν όλο και λιγότερα μετρητά πάνω τους και αυτή η διαδικασία θα πολλαπλασιάζεται και θα οδηγεί σε μια αργή αποδέσμευση από τα μετρητά. Ακριβώς το ίδιο συνέβη στην Σουηδία πριν από μια δεκαετία, και τώρα η χώρα θεωρείται η πιο cashless οικονομία του πλανήτη.
Θεωρούμε ότι η ίδια διαδικασία θα συμβεί τώρα και στα περισσότερα μέρη του κόσμου την επόμενη δεκαετία. Θα αποτελεί έκπληξη αν υπάρχει μέρος στον πλανήτη όπου τα μετρητά θα είναι η κυρίαρχη μορφή συναλλαγής το 2030. Η γρήγορη μετάβαση σαφώς δημιουργεί πονοκέφαλο.
Υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές; Αισθάνονται οι καταναλωτές άνετα με τις ψηφιακές πληρωμές, ειδικά σε μέρη της κοινωνίας όπου μέχρι τώρα κυριαρχούσαν τα μετρητά; Θεωρούμε ότι μπορεί αυτοί οι προβληματισμοί ήταν εμφανείς τον τελευταίο χρόνο, ωστόσο δημιουργήσαν παράλληλα κίνητρα για περισσότερα ή καλύτερα ψηφιακά προϊόντα πληρωμών, και οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε αλλαγές από τις οποίες συνειδητοποίησαν πόσο «καλές» είναι αυτές οι επιλογές.
Η υιοθέτηση αυτής της ψηφιοποίησης θα συνεχίσει να αυξάνεται και όλα τα προτερήματα των ψηφιακών πληρωμών, από άποψη αποτελεσματικότητας και ασφάλειας, θα κυριαρχήσουν έναντι των προβληματισμών που υπάρχουν.

Πώς βλέπετε το τοπίο των πληρωμών όπως εχει διαμορφωθεί τώρα;

Σαφώς περισσότερη χρήση ψηφιακών πληρωμών σημαίνει ότι συμμετέχουν περισσότεροι παίκτες. Έχουμε δει τα συστήματα πληρωμών για κινητά να αυξάνονται σε δημοτικότητα σε όλο τον κόσμο και την άνοδο μικρότερων εταιρειών που παρέχουν πολύ καλές πλατφόρμες με καλά UI για πληρωμές. Αυτά αποδεικνύονται δημοφιλή και θα μπορούσαμε να δούμε μια νεότερη γενιά που είναι πιο δεκτική σε αυτές τις νέες μεθόδους πληρωμής να τις χρησιμοποιεί περισσότερο.

Πώς βλέπετε τις ψηφιακές πληρωμές να μεταμορφώνονται τα επόμενα χρόνια;

Θεωρώ ότι οι ψηφιακές πληρωμές είναι μόνο ένα μέρος ενός συνολικού πολυετούς megatrend. Ωστόσο, υπάρχει και μία σταδιακή μεταστροφή από τις κάρτες στις πληρωμές με κινητά και θεωρούμε ότι τα mobile payments θα συνεχίσουν να καταλαμβάνουν ένα μεγαλύτερο μέρος σε αυτόν τον συνδυασμό πληρωμών. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε αν άλλα μέσα πληρωμών μπορούν να βελτιωθούν για να ανταγωνιστούν τους τρέχοντες τύπους πληρωμών. Είμαι λίγο απαισιόδοξος ως προς την ικανότητα των κρυπτονομισμάτων να διαδραματίσουν ένα σημαντικό και μεγάλο ρόλο σε αυτό το τοπίο – είναι υπερβολικά ασταθείς και δεν έχουν την δυνατότητα να επεξεργαστούν αρκετές συναλλαγές γρήγορα για να μπορέσουν να γίνουν ένας διαδεδομένος τρόπος πληρωμής. Θα έχουν use cases, αλλά όχι σε τόσο μεγάλα μεγέθη έτσι ώστε να επηρεάσουν πραγματικά την παγκόσμια οικονομία. Τα stablecoins είναι μια άλλη ιστορία – θεωρητικά είναι ένας εξαιρετικός τρόπος πληρωμής, ειδικά σε ό,τι αφορά τις διασυνοριακές πληρωμές. Για την ώρα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως εξαιτίας του πιστωτικού ρίσκου που πρέπει να πάρεις αν τα χρησιμοποιήσεις, αλλά θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε πόσο δημοφιλή μπορούν να γίνουν τα επόμενα χρόνια.

Έχετε πολλές φορές μιλήσει με ενθουσιασμό για τα CBDCs. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τα υπέρ και τα κατά αυτών των ψηφιακών νομισμάτων; Πόσο θα αλλάξει την τρέχουσα κατάσταση;

Τα ψηφιακά νομίσματα των Κεντρικών Τραπεζών (CBDC) είναι ένας πολύ εντυπωσιακός τομέας. Η τεχνολογία που είναι τώρα διαθέσιμη για τις κεντρικές τράπεζες προκειμένου να παράγουν τρόπους πληρωμών πληρούν όλα τα κριτήρια που όλοι θα ήθελαν – εξαιρετική αποτελεσματικότητα, παγκόσμια πρόσβαση και ασφάλεια – συν το γεγονός ότι μπορεί να δώσουν μερικά επιπρόσθετα προτερήματα, από άποψη ιδιωτικότητας καθώς και την δυνατότητα να προγραμματιστούν χρήματα. Σε έναν CBDC κόσμο, όλα οι υπόλοιποι τρόποι πληρωμών, από άποψη ευρείας χρήσης, μπορεί και να γίνουν περιττοί – όπως τείνουν να γίνουν τώρα τα μετρητά. Και αυτό γιατί τα CBDC θα είναι πιο αποτελεσματικά στη χρήση.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις κεντρικές τράπεζες θα είναι ως προς την επιλογή σχεδιασμού του ψηφιακού νομίσματος. Μερικές από αυτές τις επιλογές εστιάζουν στο σχεδιασμό ενός CBDC από τεχνική άποψη – ποια βασική τεχνολογία να χρησιμοποιήσουν, εάν ένα CBDC θα πρέπει να είναι «άμεσο» (όπου η σχέση του χρήστη είναι με την κεντρική τράπεζα) ή «έμμεσο» (όπου το CBDC διαμοιράζεται μέσω του τραπεζικού συστήματος) και εάν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε διασυνοριακές συναλλαγές. Μέχρι στιγμής, οι περισσότερες έρευνες φαίνεται ότι προτείνουν ότι θα χρησιμοποιηθεί ένα έμμεσο μοντέλο, καθώς το άμεσο ενέχει πολλά ρίσκα σχετικά με την χρηματοπιστωτική σταθερότητα, που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να είναι υπεύθυνες για το onboarding και τη διαχείριση λογαριασμών, κάτι που δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένες να διαχειριστούν εύκολα. Πέρα από αυτό, υπάρχει το ερώτημα εάν ένα CBDC θα πρέπει, ή θα έχει, τόκους. Μέχρι στιγμής τα δοκιμαστικά ψηφιακά νομίσματα φαίνεται ότι κατευθύνουν σε ένα άτοκο ψηφιακό νόμισμα, το οποίο μπορεί να κάνει τις πολιτικές αρνητικών επιτοκίων σχεδόν αδύνατο να εφαρμοστούν. Άλλα CBDCs, όπως το e-CNY της Κίνας δεν θα χρεώσουν ή αποδώσουν τόκους, τουλάχιστον στην αρχή. Γι’αυτό μπορεί να επηρεάσει τα κίνητρα για τη χρήση ή ιδιοκτησία φυσικού χρήματος, το οποίο επίσης δεν υπόκειται σε τόκους, ωστόσο θα έχει περιορισμένες άμεσες επιπτώσεις στις τραπεζικές καταθέσεις και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία. Τα υπέρ και τα κατά είναι σχετικά ξεκάθαρα, καλύτερες και αποτελεσματικότερες συναλλαγές που θα μπορούσαν να ανεβάσουν τα επίπεδα της χρηματοπιστωτικής συμμετοχής. Τα αρνητικά εστιάζονται κυρίως στις μη σκόπιμες επιπτώσεις, δηλαδή στο να επηρεαστούν τα τραπεζικά συστήματα ή να δημιουργηθούν ρίσκα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας από μια ξαφνική αλλαγή στον τρόπο πληρωμών. Ωστόσο, επειδή αυτή η διαδικασία αλλαγής κατά πάσα πιθανότητα θα είναι αργή, τα ρίσκα θα ελαχιστοποιηθούν.

Ποια βήματα πρέπει να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες για να εξασφαλίσουν την ομαλή εισαγωγή των CBDCs στην αγορά;

Το κλειδί είναι να επιβεβαιωθεί ότι τα CBDCs είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να κάνουν αυτό που θες να κάνουν. Άρα, αν θες να αυξήσεις το λεγόμενο financial inclusion, το σύστημα θα πρέπει να είναι εύκολο στη χρήση και άμεσα διαθέσιμο. Μερικές κεντρικές τράπεζες μπορεί να θέσουν επίσης ως προτεραιότητα την ασφάλεια έναντι άλλων χαρακτηριστικών. Αλλά θα πρέπει να υπάρξει μια σχετική προώθηση ως προς τη συμμετοχή του κόσμου στη χρήση των CBDCs – θα πρέπει να καταστούν σαφή τα προτερήματα, ειδικά σε ό,τι αφορά την καλύτερη ασφάλεια και τις φθηνότερες πληρωμές – και αυτή η προώθηση μπορεί να πάρει λίγο χρόνο.

Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τον έλεγχο των ψηφιακών νομισμάτων από τις Αρχές. Πώς μπορούν οι κεντρικές τράπεζες να αποσοβήσουν αυτές τις ανησυχίες;

Η ιδέα είναι να χρησιμοποιήσεις την τελευταία τεχνολογία για να παρέχεις μια εναλλακτική στα μετρητά ή σε άλλες μορφές ψηφιακών πληρωμών, εναλλακτική η οποία είναι πιο αποτελεσματική και ασφαλής. Όμως, τς CBDCs ανοίγουν ένα κεφάλαιο, αυτό της ιδιωτικότητας. Σαφώς πολλοί άνθρωποι δεν νιώθουν άνετα στην ιδέα οι αρχές να γνωρίζουν κάθε συναλλαγή που κάνουν, ωστόσο αυτά τα δεδομένα μπορούν να επιτρέψουν στους νομοθέτες να πάρουν καλύτερες αποφάσεις. Ο σχεδιασμός παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο, καθώς θα επιλεχθεί πού θα βρίσκονται τα πράγματα σε σχέση με τα δεδομένα συναλλαγών.