Η ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξή τους φτάνει ή και ξεπερνάει αυτήν που καταναλώνουν καθημερινά ολόκληρες χώρες, με ό,τι σημαίνει αυτό -ειδικά αν προέρχεται από μη ανανεώσιμες πηγές- για το περιβάλλον και τους φιλόδοξους στόχους που έχει θέσει ο ΟΗΕ για βιώσιμη ανάπτυξη ως το 2030.

Η ολοένα μεγαλύτερη δημοφιλία που γνωρίζουν τον τελευταίο καιρό τα κρυπτονομίσματα -η οποία, άλλωστε, αποτυπώνεται και στη σημαντική άνοδο της τιμής τους- φέρνει πάλι στο προσκήνιο και μάλιστα ακόμα εντονότερα αυτή τη φορά καθώς η σύνδεση γίνεται αμεσότερη, το θέμα της επίπτωσης που έχει η “εξόρυξή” τους (όπως ονομάζεται η δημιουργία τους, το crypto-mining), στο περιβάλλον, η οποία κάθε άλλο παρά αμελητέα μπορεί πλέον να χαρακτηριστεί. Αλλεπάλληλες παρουσιάσεις στα μεγάλα διεθνή κι όχι μόνο στα εξιδεικευμένα ΜΜΕ -καθώς το θέμα έχει πάρει διαστάσεις, αγγίζοντας το ευρύ κοινό- δίνουν τον τόνο και συντηρούν έναν διάλογο όπου το πρόσημο γι’ αυτή τη δραστηριότητα είναι κυρίως αρνητικό.

Λίγες είναι οι φωνές που προσπαθούν να υπερασπιστούν τους “κρυπτωρύχους”, συστήνοντας μετριοπάθεια, καθώς τα στοιχεία και οι αριθμοί είναι συντριπτικά εις βάρος τους… Αποτελέσματα ερευνών, όπως πχ. εκείνων του πανεπιστημίου του Cambridge, ανεβάζουν την ενέργεια που απαιτείται ετησίως για την «εξόρυξη» στα επίπεδα της κατανάλωσης μικρο-μεσαίων χωρών, όπως η Δανία, η Ιρλανδία, το Μπαγκλαντές και η Αργεντινή, με συνέπεια ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος, σε μια εποχή κατά την οποία οι στόχοι που έχουν θέσει τόσο ο ΟΗΕ για το 2030, όσο και η Συνθήκη του Παρισιού για ακόμα νωρίτερα, επιβάλλουν ακριβώς το αντίθετο, μείωση των εκπομπών CO2, ώστε να ανασταλεί κατά το δυνατόν η υπερθέρμανση του πλανήτη.

Σ’ αυτόν τον ανηλεή αγώνα για το κέρδος αλλά και τη γεωπολιτική κυριαρχία (υπαρκτός, βεβαίως, κι αυτός ο στόχος έστω κι αν δεν ομολογείται επισήμως), η «Μέκκα» των «κρυπτωρύχων» είναι αναμφισβήτητα η Κίνα, καθώς η συμμετοχή της στο παγκόσμιο hashing power (την ισχύ που καταναλώνουν ολόκληρες «φάρμες» υπολογιστών όπου «τρέχουν» οι εξειδικευμένοι αλγόριθμοι για τη δημιουργία κρυπτονομισμάτων και τη συντήρηση των blockchain στα οποία βασίζονται) ξεπερνά το 75%. Εξ ου και οι φωνές να μπει κάποιο φρένο, κάποια μορφή ρύθμισης σ’ αυτή την εν πολλοίς άναρχη, σήμερα, δραστηριότητα.

Προβλήματα και δεσμεύσεις
Μπορεί να γίνει κάτι προς αυτή την κατεύθυνση; ρωτήσαμε τον Αλέξη Ανανία, Research Coordinator στο Cambridge Centre for Alternative Finance και επίσης μέλος της ομάδας ειδικών του EU Blockchain Observatory & Forum, με αφορμή κάποιους περιορισμούς που επέβαλε στα τέλη Απριλίου η κινεζική κυβέρνηση, που έτσι κι αλλιώς έχει αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, υπογράφοντας τη Συμφωνία του Παρισιού. “Κι εγώ το διάβασα, αλλά δεν νομίζω ότι το λένε στα σοβαρά”, απάντησε, επισημαίνοντας ωστόσο ότι “αυτό που μετράει περισσότερο δεν είναι η κατανάλωση, αλλά το αποτύπωμα άνθρακα κι αυτό εξαρτάται από τον τρόπο παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται – προσπαθούμε να το βρούμε, αλλά δεν το έχουμε καταφέρει ακόμα.

Ο υπολογισμός είναι δύσκολος και, ως γνωστόν, οι ‘κρυπτωρύχοι’ αφενός δεν έχουν ιδιαίτερα καλές σχέσεις με τη διαφάνεια, αφετέρου έχουν σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ τους, προσπαθώντας να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον… Έχουμε κάποια data sets από την Κίνα, που είναι η χώρα με το μεγαλύτερο βαθμό εξόρυξης στον κόσμο, και προσπαθούμε να κάνουμε βάσει αυτών προβλέψεις. Όμως, είναι περισσότερο υποθέσεις, καθώς δεν έχουμε όλη την πληροφορία που χρειαζόμαστε για να είμαστε ακριβείς…”

Το περιβάλλον το σκέπτεται κανείς, ρωτάμε. “Διεθνώς, μεγάλο μέρος της εξόρυξης των bitcoin γίνεται με ‘πράσινη’ ενέργεια. Για να κερδίζουν περισσότερο, οι ‘κρυπτωρύχοι’ μετακινούνται συχνά, προτιμώντας απομονωμένες και κρύες (πχ. Σιβηρία ή Νορβηγία) περιοχές, αξιοποιώντας το φτηνό περίσσευμα ενέργειας από ΑΠΕ πχ. υδροηλεκτρικά, γεωθερμικά ή ηλιακά εργοστάσια. Στην Κίνα, όμως, τα εργοστάσια βασίζονται αρκετά στον λιγνίτη κι αυτό είναι ένα πρόβλημα… Σίγουρα ισχύει και εκεί η εποχικότητα – όπως τα καταστήματα αλλάζουν βιτρίνα ανά εποχή, έτσι και οι ‘κρυπτωρύχοι’ αλλάζουν τοποθεσία: στην ξηρασία αξιοποιούν τον λιγνίτη, τώρα που ξεκινάει η περίοδος των βροχών, θα πάνε εκεί όπου υπάρχουν υδροηλεκτρικά εργοστάσια…”

Είναι σπατάλη, τελικά, η “εξόρυξη”;  “Κάποιοι λένε ναι, κάποιοι όχι – εξαρτάται από το πώς βλέπεις το bitcoin: είναι κάτι άχρηστο, κάτι χρήσιμο μόνο για συναλλαγές κακοποιών ή μια μοναδική επανάσταση στα χρηματοοικονομικά; Ανάλογα με την οπτική γωνία που το βλέπει κανείς και τη φιλοσοφία στην οποία πιστεύει…”

Η απειλή και τα “συγχωροχάρτια”
Πόσο μεγάλη είναι τελικά η απειλή, ξαναρωτήσαμε τον Δρα Ιωάννη Βλάχο, ειδικό σε θέματα τεχνολογίας και ενέργειας, επίσης μέλος του expert panel, αλλά και της ομάδας υποστήριξης του Blockchain Observatory, ο οποίος συντόνισε το πρόσφατο ευρωπαϊκό webinar πάνω σ’ αυτό το αντικείμενο. “Το bitcoin και άλλα κρυπτονομίσματα βασίζονται, όπως ξέρουμε, στο Proof of Work, το οποίο είναι εκ σχεδιασμού ενεργοβόρο για λόγους ασφαλείας.

Κάποια θα πάνε στο Proof of Stake, που έχει μικρότερη ενεργειακή κατανάλωση… Όμως, το bitcoin έχει πολύ μεγάλη απήχηση, οπότε δεν αναμένουμε μεγάλο transition, οι νυν κάτοχοι και οι θεσμικοί επενδυτές δεν θα πάνε αλλού. Γίνονται προσπάθειες για μείωση της υπερβολικής κατανάλωσης, αλλά υπάρχουν και θέματα διαχείρισης – δεν μπορείς να μιλάς για αποκεντρωμένο δίκτυο, αν όταν βγαίνει εκτός μια περιοχή (όπως έγινε πρόσφατα στην Κίνα, λόγω προβλημάτων σε λιγνιτωρυχείο), χάνεις σημαντικό ποσοστό του δικτύου σου – εδώ, πάμε πλέον σε φιλοσοφικά ζητήματα…

Από την άλλη, δεν πρέπει να φτάσουμε στο άλλο άκρο, στο “πράσινο ξέπλυμα” – δεν χρειαζόμαστε “συγχωροχάρτια” για το περιβάλλον…

Δεν έχει νόημα μια μεγάλη εταιρία να αγοράζει φτηνά παγκόσμια certificates (χονδρικά, σε τεμάχια του 1 MW και πάνω) προκειμένου να εξωραΐσει το profile της, από μια χώρα που δεν έχει πρόβλημα – το δίκαιο είναι να αγοράζεις δικαιώματα συνδεδεμένα με τον τόπο σου και για τα συγκεκριμένα ωράρια, που εσύ λειτουργείς.

Υπάρχουν, πάντως, και εταιρίες 24/7, που αντισταθμίζουν το αποτύπωμα άνθρακα ανά ώρα της ημέρας κι όχι μήνα ή χρόνο. Μάλιστα, σε μια παράλληλη εξέλιξη, το Energy Web Foundation (με το οποίο επίσης συνεργάζομαι) ξεκίνησε πριν από λίγες εβδομάδες με το Rocky Mountain Institute και την Alliance for Innovative Regulation, την πρωτοβουλία Crypto Climate Accord που ήδη μετράει περισσότερα από 40 μέλη -crypto exchanges, μεγάλα κρυπτωρυχεία κλπ.- με στόχο να κάνουν το bitcoin «πράσινο».

Πάνε όπου γίνονται μεγάλες καταναλώσεις για mining και τους ζητούν για λόγους βιωσιμότητας, να αγοράζουν τα τοπικά renewable energy certificates, για να αντισταθμίσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα”.

Στις Βρυξέλλες τι λένε γι‘ αυτό το θέμα; “Σίγουρα δεν βλέπουν με καλό μάτι τις αντισταθμίσεις – στόχος πρέπει να είναι η αποθάρρυνση όσων χρησιμοποιούν ενέργεια από λιγνίτη, όχι απλώς ο ‘εξαγνισμός’ τους, με την τακτική των δικαιωμάτων – έτσι τους δίνεις κίνητρο να κάψουν παραπάνω…  Πρέπει να μειωθεί η υπερβολική κατανάλωση, να βρούμε άλλες λύσεις, λιγότερο ενεργοβόρες εν τη γενέσει τους, στον τρόπο που λειτουργούν, στο validation…”

O Elon, ο Jack και τα άλλα παιδιά
Μελέτη του Bitcoin Clean Energy Initiative (BCEI) προσπάθησε τον περασμένο μήνα να ανατρέψει τον ισχυρισμό ότι η εξόρυξη Bitcoin προκαλεί μεγάλη βλάβη στο περιβάλλον και καταστρέφει τον πλανήτη, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι -αντίθετα- δίνει κίνητρα για την παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ… Το αξιοσημείωτο είναι ότι τη συγκεκριμένη μελέτη “ενέκριναν” με δηλώσεις τους αρκετές διασημότητες – υπέρμαχοι των κρυπτονομισμάτων, όπως ο Elon Musk, o Jack Dorsey (συνιδρυτής και CEO του Twitter, αλλά και της εταιρίας πληρωμών Square) και η Cathie Wood της Ark Invest. Στο BCEI θεωρούν εφικτή τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος όπου «φωτοβολταϊκές και αιολικές ΑΠΕ θα συνυπάρχουν με συσσωρευτές και εξόρυξη bitcoin σε ένα ‘πράσινο’ δίκτυο το οποίο θα καλύπτει σχεδόν εξ ολοκλήρου τις ενεργειακές ανάγκες του μ’ αυτόν τον τρόπο, χωρίς υστέρηση ή υπερφόρτωση, καθώς το όποιο περίσσευμα θα κατευθύνεται στην ‘εξόρυξη’». Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι μια τέτοια λύση όχι μόνο είναι εφικτή, αλλά δεν πρόκειται να βλάψει και τα κέρδη του κλάδου.

Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε – κι αν αλλάξετε γνώμη, δεν πειράζει! Όπως ακριβώς έγινε, λίγες ημέρες αργότερα: προφανώς αντιμέτωπος με αντιδράσεις εκ μέρους περιβαλλοντολόγων και επενδυτών, μετά την ανακοίνωση της Tesla ότι θα πουλάει τα αυτοκίνητά της και με Bitcoin εκτός από δολάρια, ο Elon Musk άλλαξε γραμμή και στις 13 Μαΐου ανακοίνωσε μέσω Twitter την αναστολή αυτής της απόφασης. “Ανησυχούμε για την ταχέως αυξανόμενη χρήση ορυκτών καυσίμων για την εξόρυξη και τις συναλλαγές με bitcoin, ειδικά λιγνίτη, ο οποίος προκαλεί τις χειρότερες εκπομπές (αερίων του θερμοκηπίου)”, διακήρυξε, προσθέτοντας, ότι “τα κρυπτονομίσματα είναι μια πολύ καλή ιδέα, σε πολλά επίπεδα, και πιστεύουμε ότι έχουν ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει εις βάρος του περιβάλλοντος. Η Tesla δεν πρόκειται να προχωρήσει σε πωλήσεις Bitcoin (ΣΣ. από το 1,5 δις σε $, που ανακοίνωσε επισήμως ότι συγκέντρωσε) – θα τα χρησιμοποιήσουμε μόλις οι εξορύξεις στραφούν στη χρήση περισσότερο βιώσιμης ενέργειας και, επίσης, εξετάζουμε άλλα κρυπτονομίσματα, που χρησιμοποιούν λιγότερο του 1% της κατανάλωσης για (την παραγωγή) Bitcoin”. Αμέσως μετά την ανακοίνωση, η τιμή του έκανε -όπως ήταν επόμενο- μια γενναία «βουτιά» στα crypto- exchanges, ανά τον κόσμο…

Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για κίνηση καλής θέλησης, πράξη εντυπωσιασμού ή απλώς “ζαριά” σε ένα ακόμα παιχνίδι (από τα πολλά που παίζει ο Musk, σύμφωνα με τα αμερικανικά ΜΜΕ, που του “χρεώνουν” επίσης το “πουσάρισμα” του νεόκοπου κρυπτονομίσματος Doge), κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι αρκετές αμερικανικές Πολιτείες εζήλωσαν τη δόξα των Κινέζων και προσπαθούν να προσελκύσουν “κρυπτωρύχους” στο έδαφός τους. Έτσι, μετά το Τέξας, που ήδη φιλοξενεί μια τεράστια “φάρμα” (πιθανώς τη μεγαλύτερη παγκοσμίως) της γερμανικής Northern Data, προσφέροντάς της ηλεκτρική ενέργεια σε χαμηλές τιμές, στη μάχη μπήκε και το Κεντάκι, όπου το τοπικό Κοινοβούλιο ενέκρινε πρόσφατα δυο νομοσχέδια με τα οποία παρέχονται φορολογικά κίνητρα σε “κρυπτωρύχους”, προκειμένου να στήσουν εκεί τα εργοστάσιά τους.